Een mens zonder monumentale bomen om zich heen: dat is hetzelfde als een mens zonder monumentale gebouwen om zich heen. Zonder historie en schoonheid is het kaal en strak, árm vooral. In het groen kun je genieten en tot rust komen. Dat vindt Dirk Brugman. In Dalfsen is hij, samen met nog een aantal anderen, verenigd in de bomenwerkgroep van de Vereniging Vrienden van Dalfsen. Ze zijn als het ware de vaders en moeders van de groene monumenten in het dorp. Ze maakten zelfs een complete inventarisatie van de monumentale bomen binnen de bebouwde kom van Dalfsen.
Wie: Dirk Brugman
Leeftijd: 67 jaar
Beroep: oud-antiquaar, oud-adjunctdirecteur Overijssels Landschap, oud-gemeenteraadslid PvdA
Dalfsen: sinds 1974
Waarom Dalfsen: door zijn baan bij Het Overijssels Landschap
Passie: boeken, natuur en landschap
Wanneer is een boom monumentaal? Goede vraag. Voor het huis van Dirk Brugman (67) en zijn vriendin Marion Cramer (70) in de Dalfsense buurtschap Ankum staat er in ieder geval één: een rode beuk, honderd jaar oud, net als de woning. “Hij gaat eraan, binnen nu en tien jaar”, Dirk wijst op de tonderzwam die zetelt op één van de wortels. “Uiteindelijk gaat dat niet goed, al zal hij het nog wel even volhouden’, spreekt hij met kennersblik. Het stel zal met pijn in het hart afscheid nemen, wanneer het zo ver is. Zo lang Dirk en Marion en hun kinderen in het huis wonen, en dat is al sinds 1977, is de boom aan hun zijde geweest.
Op het raampje naast de voordeur hangt een groen-wit pamflet: ‘Stop kaalslag Rechterensedijk’, staat erop. Die monumentale eikenlaan, die voert voorbij Kasteel Rechteren, onderlangs de Vecht, staat op de nominatie gekapt te worden omdat de gemeenteraad er een tachtig kilometerweg van wil maken. En daarvoor is de huidige laan met bomen te smal. “Wij van de bomenwerkgroep vinden dat het een zestig kilometerweg moet blijven. De gemeente moet er helemaal geen tachtig kilometerweg van willen maken. Dat moet een principebesluit zijn. De bomenwerkgroep van de Vereniging Vrienden van Dalfsen heeft daartoe een voorstel ingediend. De raad gaat nu diverse voorstellen, waaronder ook het onze, afwegen en ze zal uiteindelijk een keuze maken.”
Bomen en struiken zijn als de stoffering van het landschap, van de woonkamer waarin mensen en dieren samenleven. Monumentale bomen zijn markeringen in dat landschap. Dirk vindt vooral de plek waar de boom staat, bepalend bij de vraag of een boom monumentaal is of niet; belangrijker nog dan de leeftijd. “Dat mooie pleintje, die laan, die bijzondere open plek… Al kun je in mijn ogen een boom niet snel monumentaal noemen als hij nog geen vijftig jaar is.”
Hij vertelt over een grote, majestueuze kastanje, die tot in de jaren tachtig van de vorige eeuw tegenover het huidige gemeentehuis aan de Vecht stond. “Het was de meest gefotografeerde boom van Overijssel, werkelijk waar. Zo prachtig was hij. Ik heb er zelf ook een foto van in mijn werkkamer hangen. Wanneer het water van de vecht de voet van die kastanje bereikte, wist de dijkgraaf: we moeten gaan wachtlopen.”
Op een gegeven moment is de boom beschadigd geraakt. Ondanks restauraties is hij op een nacht bij een storm omgewaaid. “Ze hebben een nieuwe geplant, maar die heeft het niet gered. Met onze bomengroep ijveren we voor herplaatsing op die plek van een linde. Een linde is van oudsher een signaalboom, een herinnerings- of herdenkingsboom. Een linde kan heel veel hebben. Ze wordt ouder dan een eik.”
Dirk Brugman werkte enige tijd bij het Instituut Voor Natuureducatie (IVN) en was bijna vijfentwintig jaar werkzaam als adjunct directeur bij Het Overijssels Landschap. De laatste vijftien jaar, tot zijn pensioen, runde hij met zijn vriendin Marion boekenantiquariaat Papyrus in Deventer. Ze waren gespecialiseerd in natuur en topografie en verkochten via een eigen winkel, het internet en via boekenmarkten. Inmiddels is het antiquariaat overgenomen door een opvolger, maar de liefde voor boeken en natuur blijft. “We hebben niet alles weggedaan.” Uit de kast haalt Dirk voorzichtig een pakketje dat in een gebloemde doek is gewikkeld. Eruit komt een zeventiende-eeuws boekje, nog in goede staat: Den Nederlandtsen Hovenier, met daarin talloze tips voor de serieuze tuinder. Dirk en Marion zijn, ondanks dat ze hun bedrijf in Deventer hadden, altijd in Dalfsen blijven wonen; dichtbij de Vecht, en lekker buiten. “We houden beiden van tuinieren. Ook al vinden we de stad ook altijd heel gezellig. We zaten met onze winkel in hartje centrum, aan de Nieuwstraat. Daar zit onze opvolger nu nog.”
Brugman is mede-initiatiefnemer van de bomenwerkgroep. Deze werkgroep heeft op eigen initiatief, en in vele vrije uurtjes, drie jaar lang alle monumentale bomen in de dorpskom geïnventariseerd en uiteindelijk vastgelegd in een handzaam boekje. De titel: ‘Gemeentelijke bomen in Dalfsen – monumentaal, waardevol, toekomst’. Bijna honderdveertig bomen en boomlocaties staan hierin vermeld met foto, leeftijd, diameter, Latijnse naam en standplaats. “Er bleek bij de gemeente geen specifiek beleid te zijn voor bomen”, licht Dirk toe. In het voorwoord van het boekje schrijft de werkgroep: ‘Bomen in het Nederlandse cultuurlandschap zijn bewust geplant. Aangezien sommige soorten heel oud kunnen worden, tweehonderd à driehonderd jaar, betekent dit een zorgplicht voor verschillende generaties. Het viel ons op dat die zorgplicht vaak misgaat. Veel bomen sneuvelen voor middelbare leeftijd. Echte oude bomen worden steeds zeldzamer’.
Het boekje is vier jaar geleden uitgekomen. Dirk weet uit ervaring dat het boekje geregeld wordt geraadpleegd door de ambtelijke uitvoerders. Met de bomenwerkgroep wordt bij wegwerkzaamheden of woningbouw overlegd als waren ze de vaders en moeders van de bomen. Het boekje geeft richting aan het beleid en het is een handvat bij uitvoerende werkzaamheden. “Het is belangrijk dat je de groenstructuur van het dorp niet doorbreekt. Er zijn in Dalfsen veel bomen en er voeren als het ware groene lijnen door het dorp. Die groenstructuur bepaalt sterk de aanblik ervan. Ook vleermuizen, vogels en insecten maken dankbaar gebruik van deze ecologische routes”, aldus Dirk.
In het boekje werden ook bomen opgenomen die de potentie hebben om in de toekomst monument te worden. “Dat is héél belangrijk”, legt Dirk uit. “Want als je jonge bomen snel kapt, heb je in de toekomst ook geen monumentale bomen meer. Daar moet je van tevoren goed over nadenken. Welke zijn sterk genoeg, welke staan op een goede of bijzondere locatie.”
Hun werk wordt beloond. In 2014 werden de wegen en het kruispunt Brethouwerstraat-Pastoriestraat compleet verlegd. Op deze hoek staat de mooiste eik van het dorp. Bijna 85 jaar oud is hij. “De gemeente heeft alles gedaan om de boom tijdens de wegwerkzaamheden te beschermen. Hij is helemaal ingepakt gedurende de bouw, en kwam ongeschonden weer tevoorschijn. Deze werkhouding van de gemeente is in onze ogen een absoluut winstpunt.”
Plaats een bericht